(Po, përfshirë edhe alarmin e zgjimit në vitin 275 para erës sonë!)
Në një botë ku teknologjia përparon me shpejtësi marramendëse, është e lehtë të mendosh se shumë nga gjërat që na rrethojnë janë shpikje të shekullit të fundit.
Por… surprizĂ«! NjerĂ«zit e lashtĂ« ishin shumĂ« mĂ« tĂ« zgjuar (dhe mĂ« tĂ« stresuar) nga sa mendonim.
Ja 5 gjĂ«ra qĂ« ekzistonin shumĂ« mĂ« herĂ«t seç e mendonim â dhe qĂ« do tĂ« tĂ« bĂ«jnĂ« tĂ« thua: âĂfarë⊠seriozisht?â
â° 1. Alarmi i zgjimit â shpikur rreth vitit 275 p.e.s.
Po, njerëzit kishin stres për të mos fjetur më shumë që në Greqinë e Lashtë.
Filozofi dhe shpikësi Platon përdorte një mekanizëm uji (ujore) që, pasi mbushej një enë me ujë, krijonte presion dhe në fund lëshonte një tingull të fortë, i cili zgjonte filozofin për të mos humbur leksionet e tij të mëngjesit.
NjĂ« lloj alarm analog qĂ« sot do e quanim “versioni grek i iPhone-it me snooze”.
đ 2. Tualetet me rrjedhje uji â RomakĂ«t, rreth vitit 100 p.e.s.
Nëse mendove se sistemi i kanalizimeve dhe tualetet moderne janë shpikje të shekullit XX, mendo sërish.
RomakĂ«t ndĂ«rtuan tualete publike me rrjedhje uji, qĂ« pastronin vazhdimisht â disa prej tyre funksionojnĂ« ende nĂ« rrĂ«nojat e qyteteve si Pompeii!
Sigurisht, nuk kishte privatĂ«si â sepse ishte si njĂ« “bisedĂ« e lirĂ«” mbi çështjet politike⊠nĂ« banjĂ«.
đ» 3. RobotĂ«t â Kina, shekulli III p.e.s.
NĂ« librat e lashtĂ« kinezĂ« pĂ«rmendet njĂ« shpikĂ«s me emrin Yan Shi, i cili i paraqiti perandorit njĂ« “njeri mekanik” qĂ« lĂ«vizte krahĂ«t, kthehej, shikonte dhe reagonte ndaj prekjes.
PĂ«r kohĂ«n, ky ishte njĂ« âandroidâ prej druri dhe metali â ndoshta versioni 0.1 i robotĂ«ve tĂ« sotĂ«m.
Perandori u frikësua aq shumë nga realizmi i tij, sa i kërkoi Yan-it ta shkatërronte menjëherë.
(Ironikisht, ndoshta edhe ne duhet tĂ« kemi pak frikĂ« nga AI sot…)
đ 4. âFast foodâ â Roma e LashtĂ« dhe Pompeii
Mendoje McDonald’s-in si diçka moderne?
NĂ« qytetin e lashtĂ« Pompeii, janĂ« gjetur thermopolia â lokale tĂ« vogla ku shiteshin ushqime tĂ« gatshme pĂ«r rrugĂ«, tĂ« ngjashme me fast food-et e sotme.
Pjatat e shpejta, por jo shumë të shëndetshme (salca, mish i nxehtë, verë dhe bukë) ishin pjesë e dietës së romakëve që⊠nuk kishin kohë të gatuanin në shtëpi.
đĄ 5. Bateri â Babilonia, rreth vitit 200 p.e.s.
NĂ« vitin 1938, arkeologĂ«t zbuluan atĂ« qĂ« quhet âBateria e Bagdaditâ â njĂ« enĂ« prej balte qĂ« kishte njĂ« cilindĂ«r bakri dhe njĂ« shufĂ«r hekuri brenda.
Sipas disa teorive, kur mbushej me një lëng acidik (si lëngu i limonit ose uthull), krijonte energji elektrike!
Edhe pse qëllimi i saj është ende mister, shumë shkencëtarë besojnë se mund të ketë shërbyer për elektrifikimin e objekteve të artit apo eksperimente mjekësore.
đ PĂ«rfundim: NjerĂ«zit e lashtĂ« ishin mĂ« âhigh-techâ sesa mendonim
Në vend të telefonëve dhe aplikacioneve, ata përdornin ujë, dru dhe metal për të bërë gjëra të jashtëzakonshme për kohën.
ĂfarĂ« na mĂ«son kjo?
đ Zgjuarsia nuk ka nevojĂ« pĂ«r Wi-Fi.