Një analizë sociale dhe ekonomike mbi një nga ndryshimet më të mëdha të shekullit XXI
Në shumë vende të botës – nga Perëndimi i pasur te shoqëritë në zhvillim – një prirje e fortë po bëhet gjithnjë e më e dukshme: të rinjtë po vendosin të mos kenë fëmijë, ose të shtyjnë në mënyrë të pakufizuar vendimin për t’u bërë prindër. Çfarë ka ndodhur me idealin e “familjes së madhe”, me ëndrrën e fëmijëve në oborr dhe me trashëgiminë familjare?
Përgjigjja nuk është as thjesht personale, as e vetme. Bëhet fjalë për një ndryshim thelbësor social, ekonomik dhe kulturor, që lidhet ngushtë me mënyrën si po ndryshon bota dhe me prioritetet e brezave të rinj.
1. Pasiguria ekonomike – një arsye e fortë për “jo”
Të kesh një fëmijë është e bukur, por është gjithashtu një investim afatgjatë, emocional dhe sidomos financiar.
Në një botë ku:
- kostoja e jetesës është rritur ndjeshëm,
- pasiguritë e tregut të punës janë shtuar (freelance, kontrata afatshkurtra, mungesë sigurimesh),
- dhe banesat janë bërë më të paarritshme se kurrë për brezat e rinj,
… shumë të rinj ndihen të papërgatitur ekonomikisht për të krijuar familje.
Një studim i vitit 2024 nga The Lancet tregoi se mbi 60% e të rinjve që zgjedhin të mos kenë fëmijë e përmendin pasigurinë financiare si arsye kryesore.
2. Karriera dhe zhvillimi personal si përparësi
Ndryshe nga brezat e mëparshëm, të rinjtë sot e shohin jetën si një udhëtim personal, ku zhvillimi i vetes, udhëtimet, karriera, dhe pavarësia emocionale janë në qendër.
Prindëria shpesh shihet si një përgjegjësi e madhe që kufizon lirinë – si në aspektin kohor, ashtu edhe në atë emocional.
Në vend që të ndjekin modelin tradicional “shkollë – punë – martesë – fëmijë”, shumë të rinj sot po zgjedhin të ndjekin rrugën e tyre, shpesh duke shtyrë ose duke hequr dorë nga ideja e prindërimit.
3. Ndikimi i krizave globale dhe klima e pasigurt
Nuk është e pazakontë të dëgjosh të rinj që thonë:
“Nuk dua të sjell një fëmijë në këtë botë.”
Kjo është një ndjenjë ekzistenciale, që buron nga sfida si:
- ndryshimet klimatike,
- luftrat dhe tensionet ndërkombëtare,
- mungesa e stabilitetit politik dhe social,
- krizat shëndetësore si pandemia e COVID-19.
Për disa, vetë ideja për të sjellë në jetë një fëmijë në një të ardhme që duket gjithnjë e më e pasigurt, ngjall më shumë ankth sesa gëzim.
4. Ndryshimi i perceptimeve kulturore dhe sociale
Në të kaluarën, një femër që nuk kishte fëmijë përballonte presion dhe paragjykim. Sot, gjithnjë e më shumë njerëz e shohin jetën pa fëmijë si një zgjedhje e vlefshme dhe legjitime.
Rrjetet sociale, lëvizjet feministe dhe zërat që promovojnë jetën pa prindëri si zgjedhje e ndërgjegjshme, po e forcojnë këtë liri.
Termat si “childfree by choice” janë bërë pjesë e diskutimit publik dhe jo më tabu.
5. Liria personale dhe vetëdija emocionale
Të qenit prind kërkon një përkushtim të madh emocional. Shumë të rinj janë më të vetëdijshëm për veten dhe kufijtë e tyre psikologjikë. Ata nuk duan të rrisin një fëmijë nga ndjenja detyrimi apo për shkak të presioneve shoqërore.
Për disa, është më etike të thuash: “Nuk jam gati”, sesa të bëhesh prind pa pasur mundësinë t’i ofrosh fëmijës stabilitet, kohë dhe dashuri.
A është kjo një krizë apo një formë evolucioni shoqëror?
Shumë vende me lindshmëri të ulët (si Japonia, Italia apo Koreja e Jugut) tashmë po përballen me pasoja të drejtpërdrejta: mungesë fuqie punëtore, plakje të popullsisë dhe shtim i barrës sociale. Por ndoshta, më shumë sesa krizë, po jetojmë një transformim të thellë të mënyrës si e konceptojmë jetën dhe familjen.
Jo të gjithë janë të thirrur të bëhen prindër. Dhe kjo nuk do të thotë që ata janë më pak të plotësuar apo më pak të përgjegjshëm.
Në fund të ditës…
Të mos kesh fëmijë nuk është më rezultat i mungesës së mundësisë, por një zgjedhje e vetëdijshme. Dhe në një botë që po ndryshon me ritme marramendëse, ndoshta pikërisht kjo vetëdije për atë që dëshiron – dhe çfarë jo – është forma më e lartë e pjekurisë.