Ornella Vanoni, një nga zërat më karakteristikë dhe më të dashur të skenës italiane, është ndarë nga jeta në moshën 91-vjeçare, në banesën e saj në Milano. Për më shumë se gjashtë dekada, ajo qëndroi në qendër të zhvillimeve artistike të Italisë, nga periudha e pasluftës e deri në epokën moderne të rrjeteve sociale, duke mbetur një figurë gjithmonë aktuale, elegante dhe e pakrahasueshme.
Një jetë që meriton një film
Dokumentari Senza fine (2022) i regjisores Elisa Fuksas e paraqet Vanonin në mënyrë intime dhe të çiltër, ndërsa ajo rishikon jetën e saj artistike e personale. Por jeta e saj e jashtëzakonshme do të kërkonte një film të tërë në disa kapituj: dramë, thriller, muzikë dhe romancë, po aq të larmishme sa transformimet e Italisë, të cilat Vanoni i mishëroi në mënyrë natyrale.
Hapat e parë dhe marrëdhënia me Giorgio Strehler
E lindur në një familje industrialistësh të Milanos, Vanoni largohet herët nga shtëpia dhe rritet mes kolegjeve. Pasi kthehet në Milano në vitin 1953, regjistrohet në Akademinë e Arteve Dramatike të Piccolo Teatro, ku njihet me regjisorin Giorgio Strehler. Ai do të bëhej mentori i saj më i madh dhe dashuria e parë , duke i hapur Vanonit derën drejt një stili interpretimi të guximshëm dhe emocional.
Skandal dhe shkëlqim me “canzoni della mala”
Në vitet ’50, Vanoni trondit Italinë konservatore me “këngët e malavites”, të shkruara nga figura të mëdha si Dario Fo. Këngët me tematika krimi, vjedhjeje e botës së nëndheshme krijuan një identitet artistik revolucionar për të, duke e shndërruar në një prej zërave më të veçantë të kohës.
Vitet ’60: takimi me Paolin dhe lindja e mitit
Në dekadën e re, Vanoni hyn në një fazë krejt tjetër të karrierës. Ajo lidhet profesionalisht dhe emocionalisht me Gino Paolin, një nga kantautorët më të rëndësishëm italianë. Ai i shkruan Senza fine, këngën që e ngjit në skenën kombëtare dhe në Sanremo. Po ashtu, hite si L’appuntamento e vendosin përfundimisht mes ikonave të muzikës d’autore.
Rivaliteti i përfolur me Minën dhe romanca e përjetshme me Paolin mbeten pjesë e historisë së artit italian.
Eksplorime artistike: nga Brazili në jazz
Në vitet ’70, Vanoni i rikrijon vetes një dimension të ri artistik duke u zhytur në tingujt brazilianë. Albimi i vitit 1976 La voglia la pazzia l’incoscienza l’allegria, i realizuar me Toquinho dhe Vinícius de Moraes, cilësohet një pikë kthese në karrierën e saj. Më vonë ajo bashkëpunon edhe me emra të mëdhenj të jazz-it, si Herbie Hancock, duke fituar edhe vlerësimin e kritikëve.
Një urë lidhëse me brezat e rinj
Edhe në vitet e fundit të jetës, Vanoni mbeti një figurë e dashur për artistët e rinj. Albumi Diversi përfshinte bashkëpunime me Elodie dhe Ditonellapiaga, ndërsa në vitin 2021 publikoi me humor këngën Toyboy me Colapesce dhe Dimartino. Ajo mishëroi një koncept moderne të plakjes: të lirë, plot energji, me autoironi dhe pa komplekse.
Trashëgimi e pashuar
E sinqertë, spontane dhe shpesh e mençur në komentet e saj publike, Ornella Vanoni ishte për shumë italianë figura e “gjyshes ideale”, njëkohësisht grua e fortë dhe vajzë e përjetshme e skenës. Deri në ditët e fundit, ajo mbeti e pranishme në koncerte, intervista dhe bashkëpunime të reja.
Muzika italiane humbet sot një zë unik dhe të pareplikueshëm, por trashëgimia e Ornella Vanonit mbetet e gjallë. Një jetë e tërë arti që, ashtu si titulli i këngës së saj më të famshme, duket se është “senza fine”.